Dağcılık / Tırmanış stilleri

1. Traditional (geleneksel) Tırmanış:
Dağcının, emniyet aletlerini kendisinin yerleştirdiği serbest veya yapay (aid) stil tırmanış türüdür. Öncünün yerleştirdiği emniyet aletlerine (serbest stilde tırmanılıyor ise) karabina takılır ve tırmanış ipi karabinadan geçirilir. Bunun sayesinde, dağcının olası bir düşüşte emniyet aleti yeterince sağlam yerleştirilmiş ve takıldığı yerden çıkmaz ise düşüşü önlenebilir. Aksi bir durumda ise emniyet aleti patlar ve tırmanışçı bir sonraki alete kadar düşmeye devam eder. Geleneksel tırmanışı spor tırmanıştan farklı kılan ise emniyet aletlerinin yerinden çıkma veya patlama riskidir. Geleneksel tırmanışta öncü tırmanışçının yerleştirdigi emniyet aletleri (takoz vb.), takipçi tırmanışçı (artçı) tarafından toplanır.

1a. Serbest Tırmanış (Free Climbing):

Günümüzde en popüler tırmanış şeklidir. Kısaca değinmek gerekirse, dağcı kaya üzerindeki tutamak ve basamaklarda, kendi fiziksel yeteneklerini kullanarak hareket ederken, ip ve benzeri malzemelerini güvenlik amaçlı kullanır. Tırmanışçı yükselmek için yapay tekniklere başvurmaz. İp ve emniyet malzemeleri sadece tırmanışçıyı herhangi bir düşüşte tehlikeden korumak için kullanılır.

1b. Yapay Tırmanış (Aid Climbing):

Günümüzde sadece free (serbest) stilde tırmanılması mümkün olmayan uzun duvar çıkışlarında kullanılmaktadır. Artificial Climbing de denilir. Bu tarz bir tırmanışta lider, yükselmek için çesitli aletlerden faydalanır, örnegin ip, sikke, jumar, hook, ip merdiven vb. Herhangi bir çıkışta lider tırmanıcının sikkeye (bolta) basması veya tutması çıkışın yapay sayılması için yeterli sebeptir, serbest çıkışı bozar. Serbest stilde tırmandığını söyleyip de rotanın kimi yerinde sikkeye basan veya sikkeyi tutarak yükselen tırmanıcılar ne yazık ki mevcuttur.

2. Spor Tırmanış :

Serbest stilden (Free Climbing) tek farkı emniyet aletlerinin (takoz, sikke vb aletler yerine boltların) daha önceden rotaya yerleştirilmiş olmasıdır. Tırmanışçıya sadece ekspres ile (ortasında naylon bir bant ve iki ucunda da karabin olan alet, ing. quickdraw) takmak kalır. Tırmanışçı yükseldikçe ipi ekspreslerin ucundaki karabinden geçirir. Spor tırmanış, geleneksel tırmanıştan (aletli tırmanış) çok daha güvenlidir. Lider tırmanışçının rotada alet takacak yer aramasına gerek kalmaz, böylece enerjisini harcamaz ve sadece tırmanışa konsantre olur. Bu sebeptendir ki, spor rotaların zorluk dereceleri geleneksel rotalardan daha yüksektir, problemler daha zordur, daha fazla güç gerektiren hamleler mevcuttur. En zor rotaların spor rotalar olmasının nedeni budur. 

3. Solo Tırmanış:

Tırmanışçı kendi emniyetini kendisi alır. Emniyetçi yoktur.

4. Free-Solo (İpsiz Tırmanış):

İp veya herhangi bir emniyetten yoksun olarak sadece kaya tırmanış ayakkabısı (kimi zaman çıplak ayak) ve toz torbası kullanılarak yapılan tırmanış türüdür. Free-Solo'da yapılan bir hata büyük ihtimal ile ölüm getirir. Bu stilde bir çıkış, kesinlikle çok güçlü bir psikolojik kontrol gerektirir. Panik, korku vb. duygulara kapılan bir free-solocunun sonu muhtemelen düşüşle noktalanan bir yaşamdır. John Bachar, Peter Croft gibi tırmanışçılar ile ekstrem boyutlara ulaşan free solo tırmanışlar, günümüzde Alain Robert vb. tırmanışçılar tarafından yapılmaktadır.

5. Bouldering (Kısa Kaya):

Free-Solo’da olduğu gibi kısa kaya da da sadece kaya tırmanış ayakkabısı ve toz torbası kullanılır. Fakat free-solo çıkıştan en büyük farkı yere yakın bir mesafede yapılmasıdır. Bouldering, kaya tırmanışına yeni başlamış biri için de, yıllardır tırmanan biri için de en verimli antrenmandır.

Tırmanıcı yerden fazla yükselmeden çeşitli tırmanış problemlerini çalışır, bununla birlikte de

teknik, lokal endurans (dayanıklılık), kuvvet, kuvvette dayanıklılık vb. tırmanışa büyük etkisi

olan becerilerini geliştirme imkanı bulur. Boulder rotaları kimi zaman dikey problemler iken,

kimi rotalar yan geçişlerden oluşur. Zor boulder rotalarında kuvvet veya kuvvette dayanıklılık gerektiren peşi sıra gelen komplike hamleler söz konusudur. Boulder problemlerindeki bireysel hamleler çoğu kez iple girilen rotalardan daha zordur.

İyi bir kısa kayacı aynı zamanda iyi bir atlayışcı daha doğrusu iyi bir konucudur. Zor problemlerde bir çok kez duvardan atlamak, kimi zamanlarda aniden kayan bir ayak yüzünden yere konmak durumunda kalırsınız. Bu yüzden boulder yapanların aynı zamanda da iyi birer atlayıcı ya da tabiri caizse iyi birer konucu olması gerekmektedir. Eğer gerekiyorsa boulder yaparken kask da takabilirsiniz. Etrafınızdan gelebilecek tepkilerden bu tür durumlarda çekinmeyin, zira sağlığınız söz konusudur. Bir problemden atladığınızdan şoku bacak kaslarınızı kullanarak yumuşatmaya gayret ediniz. Asla bacaklarınızı dik tutarak atlamayınız. Pozitif eğimli duvarlardan atlarken en büyük risk kafanızı duvara vurmanızdır. Boulder yaparken meydana gelebilecek kazaları azaltmak için iki kişi çalışmakta fayda vardır. Bir kişi tırmanırken, diğeri elleri ile tırmanıcı düşerse, onun yere düzgün bir şekilde konması için destek olur. Bu kişiye SPOTTER denilir. SPOTTER asla düşen tırmanıcıyı TUTMAZ! Sadece onun yere ayakları üstünde konabilmesi için yardımcı olur. Bouldering, kaya tırmanışı için etkili bir antrenman olsa da kimi tırmanışçılar sadece bouldering yaparlar, ipli rotalara çok nadir girerler. Hatta kimileri neredeyse hiç girmezler. Günümüzde bir çok bouldering müsabakası düzenlenmektedir.

Bir sonraki yayımda ise malzemeler ve Türkiye' de dağcılık faaliyetlerinin yapılabileceği mevkiler yer alacaktır. Şimdilik herkese bol adrenalinli tırmanışlar dileriz :)

Yazar: Amatör Dağcı Barış YILDIRIM